Το Ελληνικό Κράτος μέσω του Εθνικού Κοινοβουλίου μετά τη Μεταπολίτευση με νόμο «ήρε τας συνεπείας του εμφυλίου πολέμου» και έτσι έχει επέλθει και επίσημα δια νόμου και εν τοις πράγμασι η Εθνική Συμφιλίωση και με την Αναγνώριση - νομιμοποίηση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος (ΚΚΕ) με το ν. δ. 59 / 1974 (και στις δύο συνιστώσες του) «Περί συστάσεως και επαναλειτουργίας πολιτικών κομμάτων» από την τότε Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή και μετέπειτα με το Σύνταγμα της Ελλάδος του 1975 θέτοντας τέλος στη μέχρι τότε μακρόχρονη πρακτική της δίωξης του πολιτικού αντιπάλου που στιγμάτισε την πολιτική μας ιστορία, αλλά και με την κατάργηση στις 7 Νοεμβρίου 1981 από την πρώτη
Επειδή και οι νεότερές μας γενιές θα πρέπει να γνωρίζουν την τοπική ιστορία και να δείχνουνε - αυτό άλλωστε είναι το μεγαλείο της ψυχής του ανθρώπου - σεβασμό σε αυτούς που κατά το πιστεύω τους έχασαν τη ζωή τους για την Πατρίδα.
Επειδή κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου σκοτώθηκαν, εκτελέστηκαν ή χάθηκαν από κακουχίες και ασθένειες κατά την εκτέλεση υπηρεσίας και από τη μία και από την άλλη πλευρά σε διάφορες επιχειρήσεις ανά την Ελλάδα αρκετοί συγχωριανοί μας.
Αξιοσημείωτο είναι πως το Ανθηρό - μέσα στο Χωριό - είχε σχετικά τα λιγότερα θύματα και αυτό οφείλεται στο ότι υπήρξαν Ανθηριώτες μυαλωμένοι και από τις δυο μεριές που έβαλαν πλάτη και φύλαξαν συγχωριανούς τους!!!
Επειδή ασχολήθηκα και προσωπικά και μαζί με τον πνευματικό μου συγγενή Νικόλαο Αλεξ. Γραμμένο για τα θύματα του Ανθηρού στον εμφύλιο και ο οποίος Νίκος Γραμμένος έκανε μια πλήρη και εμπεριστατωμένη ιστορική έρευνα (ίδετε άρθρο του στην εφημερίδα του Συλλόγου μας ΑΝΘΗΡΙΩΤΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ (αρ, φύλλου 36 - Δεκ. 2019, σελίδες 18 επ.) <<Ανθηρό: Εμφύλιος και τοπική ιστορία>> που με την άδειά του την παραθέτω εδώ ως αυτή έχει, ήτοι:
[ΑΝΘΗΡΟ ΑΡΓΙΘΕΑΣ - ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Μια ματιά στο πρόσφατο παρελθόν
Εμφύλιος πόλεμος. Ό,τι πιο χειρότερο και τραγικό για ένα έθνος. Σε έναν εμφύλιο πόλεμο δεν υπάρχουν μόνο θύτες και μόνο θύματα. Οι ρόλοι εναλλάσσονται και όποιος δεν το αναγνωρίζει καταφεύγει στην απλούστευση. Σίγουρα θα ήταν διαφορετική σήμερα η κατάσταση της χώρας, αν δεν μεσολαβούσε ο απαίσιος αυτός πόλεμος. Ας μην ψάξουμε να βρούμε ποιος έφταιξε για εκείνο τον αλληλοσπαραγμό. Γιατί πιστεύουμε, ότι το φταίξιμο δεν ήταν μόνο μιας πλευράς, αλλά ένα σύνολο λαθών. Ο εμφύλιος πόλεμος, ο οποίος κόστισε στην Ελλάδα τεράστιες απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό, ανυπολόγιστες καταστροφές και συνέπειες που φτάνουν μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία ο αριθμός των θυμάτων του εμφυλίου πολέμου έφτασε στις 112.000 και πλέον. Οι απώλειες του κυβερνητικού στρατού, όπως αναφέρονται στις στατιστικές του Γενικού Επιτελείου Στρατού, έφτασαν στις 15.969 νεκρούς, τις 37. 557 τραυματίες και στις 2001 αγνοούμενους, δηλαδή, συνολικά 55.527 άνδρες. Οι απώλειες των ανταρτών του «Δημοκρατικού Στρατού» ήταν 38.839 νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι και 20.128 αιχμάλωτοι. (Ο ακριβής αριθμός δεν έχει και τόση σημασία-οι πηγές ποικίλουν).
Ο ελληνικός Εμφύλιος ολοκλήρωσε την καταστροφή της «χρυσής γενιάς» του Μεσοπολέμου, απογύμνωσε την ύπαιθρο, παρήγαγε την τριτοκοσμική αστυφιλία και χώρισε την ελληνική κοινωνία. Αναφερόμαστε στο τραγικό αυτό γεγονός, με το αφιέρωμα που παρουσιάζουμε στη συνέχεια, όχι γιατί θέλουμε να ξύσουμε πληγές, ή να ανασκαλέψουμε τις φριχτές μνήμες του εμφυλίου, αλλά γιατί πιστεύουμε ακράδαντα ότι πρέπει να διδασκόμαστε από τα λάθη του παρελθόντος, προκειμένου να μην τα επαναλαμβάνουμε στο μέλλον. Και για έναν λόγο ακόμα. Αναζητώντας από προσωπικό ενδιαφέρον πληροφορίες για την κατάσταση στο Ανθηρό εκείνη την εποχή βρήκα κάποια στοιχεία τα οποία θέλησα να μοιραστώ μαζί σας γιατί θεωρώ ότι δεν είναι και τόσο γνωστά.
Έκρινα ότι έπρεπε να τα δημοσιοποιήσω με στόχο την όσο πιο αντικειμενική προσέγγιση της εποχής εκείνης αφού ίσως κάποιος συγχωριανός έχει να προσθέσει πιο χρήσιμες πληροφορίες. Γιατί εκείνα που προκαλούν περισσότερο τον θαυμασμό είναι όσα παραμένουν σε απόσταση και η φήμη τους δεν έχει επαληθευτεί.
Εξωτερικοί πρόσφυγες: Μια από τις πιο οδυνηρές συνέπειες του εμφυλίου πολέμου, ήταν η δημιουργία ενός μεγάλου αριθμού πολιτικών προσφύγων. Στην αναγκαστική εξορία βρέθηκαν για πολλά χρόνια περισσότερα από 57.000 άτομα. Από αυτούς, περίπου 17.000 εγκαταστάθηκαν στην πρώην Σοβιετική Ένωση, κυρίως στην Τασκένδη και σε άλλες πόλεις του Ουζμπεκιστάν. Στην Τσεχοσλοβακία αρχικά εγκαταστάθηκαν 13.000 Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες, στη Ρουμανία 9.300, στην Ουγγαρία 7.500 και οι υπόλοιποι στην Γιουγκοσλαβία και την Βουλγαρία. Ένας μεγάλος αριθμός των πολιτικών προσφύγων επέστρεψε στην Ελλάδα από την αναγκαστική προσφυγιά μετά το 1982, όταν η κυβέρνηση του Α. Παπανδρέου αναγνώρισε επίσημα την Εθνική Αντίσταση.
Εσωτερικοί πρόσφυγες: Πέρα από τους πρόσφυγες στο εξωτερικό υπήρξε και η εσωτερική προσφυγιά (600.000 περίπου). Πολλά χωριά, κυρίως δυσκολοπρόσιτα, εκκενώθηκαν τότε για πάνω από ένα χρόνο και οι κάτοικοι μετακινήθηκαν υποχρεωτικά σε διάφορες περιοχές. (Οι κάτοικοι του Ανθηρού μετακινήθηκαν κυρίως σε Μουζάκι, Πορτή, Καρδίτσα, Πύλη, Λεσιανά (Φυλίρα), Τρίκαλα, Βελεσσιώτες, Φάρσαλα, Ρνι κλπ). Η εξορία αυτή σε γενικές γραμμές κράτησε για πάνω από ένα χρόνο και οι «καταδιωκόμενοι» - έτσι αποκαλούσαν τους εαυτούς τους οι κυνηγημένοι από τις εστίες τους - ουδέποτε αποζημιώθηκαν για την αναγκαστική αυτή ακούσια απομάκρυνση από τα σπίτια τους και τα χωριά τους. Στη δύσκολη και ταραγμένη αυτή εποχή είναι άξιο λόγου ότι δεν υπήρξαν θάνατοι από χέρι μεταξύ χωριανών και συμφώνα με το αποτέλεσμα και οι μεν και οι δε «το φύλαξαν το χωριό». Όμως τα θύματα του εμφυλίου και ο φόρος αίματος του Ανθηρού, όπως και ολόκληρης της περιοχής, υπήρξε αρκετά βαρύς. Όσον αφόρα το Ανθηρό τα ονόματα των πεσόντων στη διάρκεια του εμφυλίου και όχι μόνον μπορεί να τα δει κανείς στο μνημείο ηρώων στην πλατεία Ανθηρού που έχει στηθεί προς τιμήν τους. Μια από τις αφορμές για το παρόν σημείωμα είναι επίσης και το γεγονός ότι για κάποιους από αυτούς πιστεύω ότι γνωρίζουμε λίγα πράγματα (ποιοί ακριβώς ήταν, ποιά η γενιά τους, πιο το τέλος τους κ.α.).
Αυτοί ήταν:
Πηγή ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Μπαλατσούκας Θεοφάνης του Νικολάου, Στρατιώτης:
Γεννήθηκε στο Ανθηρό Αργιθέας Καρδίτσας το 1914, του 15 Τ.Ε.
Φονεύθηκε στη Γέφυρα Μεσενικόλα από έκρηξη νάρκης στις 27 Αυγούστου 1947.
{Ήταν παντρεμένος με την Στυλιανή του Χρήστου Κορδάτου και άφησε ορφανά την πεντάχρονη τότε κόρη του Πελαγία Πρίπουρα και τον πέντε μηνών γιό του Θωμά. Ο Θωμάς είναι ο σύζυγος της Ευτυχίας του Χρυσόστομου Μερεντίτη ή Μιχαήλη δηλαδή γαμπρός του Νικολάκη Μερεντίτη προέδρου συλλόγου Ανθηρού σήμερα}.
Κωφός Δημοσθένης του Ιωάννη, Στρατιώτης:
Γεννήθηκε στο Ανθηρό Καρδίτσας το 1923, του 616 Τ.Π. Πέθανε στις 18 {Ήταν γιός του Γιάννη Κωφού ή Βίγλα από τον συνοικισμό Κούκο και αδελφός της Χρυσάνθης Β. Κωφού, της Χάιδως (χαϊδής) συζ. Δημητρίου (Μήτσιου) Γώγου, του τοπογράφου Χρήστου Κωφού και του μακαρίτη Αλέκου σύζυγο της εν ζωή σήμερα Αγγέλω Μήτρου Κωφού.}
Μερεντίτης Δημοσθένης του Αποστόλου, Στρατιώτης:
Γεννήθηκε στο Ανθηρό Καλαμπάκας Τρικάλων το 1920, του 529 Τ.Π.
Συλληφθείς στις 23 Φεβρουαρίου 1948 σε μάχη στον Τραχανιώτη Τρικάλων, εκτελέσθηκε μετά τριήμερο. {Εκ παραδρομής μάλλον αναφέρεται Καλαμπάκας αντί Καρδίτσας και του Αποστόλου αντί του Αναστασίου. Ήταν ο γιός του Τάσιου Μερεντίτη ή Καλόγρηα απ’ το Καρνέσι Λαγκαδίου και αδελφός των αειμνήστων Θωμά και Γιάννη Μερεντίτη }
Θεοδωράκης Βασίλειος του Στυλιανού, Στρατιώτης:
Γεννήθηκε στο Ανθηρό Καρδίτσας Τρικάλων το 1921, του Εθελοντικού Τάγματος Βόλου. Έπεσε μαχόμενος στις Μηλιές Πηλίου στις 4 Ιουλίου 1948.
{Ήταν αδελφός της Γιωργίτσας, της Πανάγιως Γεωργίου Μπαλατσούκα και του Κων/νου Θεοδωράκη που έμεινε στο Μουζάκι. Δηλαδή του μακαρίτη πλέον και γνωστού ως Κώτσιο Στύλιου Μήτσιου (ή Σταχτιάρη). Κατά τον Ηλία Παπαδόπουλο (Τασιούλα) ο Βασίλης ήταν ένας πανύψηλος και ωραίος άνδρας και είχε το παρατσούκλι ‘’ Τσαλδάρης’’. Δεν υπάρχουν απόγονοι (απ΄το Θοδωρακέϊκο) μιας και ο αδελφός του Κώστας ήταν άκληρος.}
Καναβός Πέτρος του Σωτηρίου, Οπλίτης Μ.Α.Υ.:
Γεννήθηκε στο Ανθηρό Καρδίτσας το 1905, της Μ.Α.Δ./42 Ταξιαρχίας. Έπεσε μαχόμενος στο Καστράκι Καλαμπάκας στις 12 Αυγούστου 1948. {Ήταν γιός του Σωτήρη Καναβού ή Γιάννη και αδελφός του Βαγγέλη Καναβού ή Γιάννη}.
Ρίζος Αθανάσιος του Νικολάου, Στρατιώτης:
Γεννήθηκε στον Ανθηρό Καρδίτσας το 1924, του 2 Ε.Τ.Π. Έπεσε μαχόμενος στην υψηλή Ράχη Δωρίδας Φωκίδας στις 22 Φεβρουαρίου 1949. {Ήταν γιός του Νικόλα Ρίζου (γνωστού λαγοκυνηγού) και είχαν σπιτοκάλυβο στην περιοχή ‘’Αλωνάκι’’ Ανθηρού, ανάμεσα από περιουσία Κριπούρη και Ηλία Θεοδωράκη (Καλύβα). Ήταν ορφανός από μητέρα. Σκοτώθηκε σε ηλικία 25 ετών δεν ήταν παντρεμένος. Είχε όμως δύο αδέλφια τον Δημήτριο (Μήτσιο) και την Βασιλική που μάλλον έφυγαν νέοι απ’ το Ανθηρό και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Λαμίας}
Ράτσικας Κων/νος του Γεωργίου, Λοχίας: του 558 Τ.Π
Γεννήθηκε στην Μπουκασίτσα Καρδίτσας. Εξαφανίσθηκε στην Ογκραντίνα Μπέλλες στις 29 Ιουνίου 1949. {Πρόκειται για Μπουκοβίτσα και όχι Μπουκασίτσα που εκ παραδρομής αναφέρεται. Ήταν γιος του Γιώργου και της Ευγενίας (Αυγένου) και αδελφός του μακαρίτη Νίκου και των εν ζωή σήμερα Μήτρου και Αντιγόνης, απ’ το Λαγκάδι.}
Γούλας Ηλίας του Ιωάννη, Στρατιώτης:
Γεννήθηκε στο Ανθηρό Καρδίτσας το 1924, του 603 Τ.Π. Έπεσε μαχόμενος στο ύψ.1425 θέση Ν.(170-373) στις 2 Αυγούστου 1949. {Ήταν γιός του παπαϊωάννη και αδελφός του Χριστόφορου Γούλα-Τρίκαλα}.
Τσιώνος Ηλίας του Περικλέους,
Ιδιώτης υποχρεωτικώς χρησιμοποιηθείς: Γεννήθηκε στον Ανθηρό Καρδίτσας το 1927, της Μ.Ε.Α. Κοθωνίου. ΄Επεσε μαχόμενος στην Περιοχή Σταλαμάτα στις 12 Σεπτεμβρίου 1949. {Ήταν ο τρίτος νεκρός απ’ το Λαγκάδι, αδελφός του Κώτσιου (που διετέλεσε πρόεδρος Ανθηρού), της Ευανθίας και της Αργυρής συζ. Ηλία Καναβού. Κατά πληροφορίες το καλοκαίρι του 1949 οι Τσιωναίοι ερχόμενοι απ’ τα χειμαδιά (Ξηρόμερο) δεν μπορούσαν να πάνε στο Ανθηρό γιατί ίσχυε ακόμη η απαγόρευση στους κατοίκους λόγω των εκκαθαρίσεων του στρατού. Έτσι επέλεξαν να πάνε στο Πολυνέρι (Κοθώνι) Τρικάλων μέσω Μυρόφυλλου, μιας και εκεί τα πράγματα ήταν πιο ήσυχα και είχαν και στενούς συγγενείς τους Γιαννακουλαίους. Τα δυο αδέλφια Κώστας και Ηλίας χωρίς την οικογένεια πέρασαν απ’ το Ανθηρό και στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στο Κοθώνι. Ο Ηλίας Περικλή Τσιώνος νεαρός τότε είχε το κοπάδι του στη βουνοπλαγιά στα Σταλαματα Κοθωνίου. Την 12/09/1949 στο χωριό Πολυνέρι βρισκόταν με την ομάδα του ο περιβόητος ‘’Χονδρός’’ δεξιός από τη Μεσοχώρα, ο οποίος βοηθούσε το στρατό, που είχε φτάσει στο Κοθώνι. Όταν εντόπισαν μια ομάδα ανταρτών έγινε επίθεση και τους σκότωσαν όλους. Όταν ο επικεφαλής αξιωματικός διέκρινε με τα κιάλια κάποιον να κινείται ακόμη στην πλαγιά του έριξε και τον είδε να πέφτει κάτω. Τότε διέταξε τον νεαρό Ηλία Τσιώνο που βρέθηκε εκεί (μάλλον τυχαία ως τσοπάνης και ίσως να προστατευθεί) και καμία συμμετοχή δεν είχε στα γεγονότα, να πάει και να του φέρει τα λάφυρα του νεκρού, πιστόλι κ.λπ. πιστεύοντας ότι ήταν ο αρχηγός των ανταρτών. Άγνωστο γιατί δεν έστειλε κάποιο στρατιώτη.
Όταν ο νεαρός Ηλίας έφτασε στο σημείο (άοπλος) ο αντάρτης τον πυροβόλησε και τον σκότωσε. Ο αντάρτης στη συνέχεια αυτοκτόνησε γιατί πιθανόν ήταν σοβαρά τραυματισμένος και νόμισε ότι θα συλληφθεί. Γι ‘ αυτό το λόγο αναφέρεται στα αρχεία του στρατού ως ’’ιδιώτης υποχρεωτικώς χρησιμοποιηθείς’’ διότι ο στρατός αναγνώρισε ως εκτέλεση διαταγής του αξιωματικού την εμπλοκή αυτή.
Το Γενικό Επιτελείο Στρατού αργότερα απένειμε στην οικογένεια ‘’Δίπλωμα Ευγνωμοσύνης ‘’για την ανδρεία του Ηλία.
ΜΗ ΣΤΡΑΤΕΥΣΙΜΟΙ
Εκτός όμως από τους στρατεύσιμους που αναφέρονται ως θύματα του εμφυλίου στα Θέματα της Στρατιωτικής Ιστορίας θα πρέπει να κάνουμε αναφορά και στους παρακάτω (από τα όσα ο ίδιος γνωρίζω):
Κοθώνας Γρηγόριος του Στυλιανού. 1899-1948.
Ο Γρηγόρης ήταν ο πατέρας του Κώτσιου, Δημοσθένη, Λαμπρινής κ.λπ. απ’ τα Κέδρα στο Κατούσι. Σκοτώθηκε στη ράχη στο Καλατόρι. Εκεί στο Καλατόρι είχαν μεταφερθεί πολλές οικογένειες και ειδικά απ’ το Λαγκάδι για να προστατευθούν απ’ τους αντάρτες, αφού είχαν πληροφορίες ότι θα περάσουν απ’ το Ανθηρό. Κοντά στο πρωί ομάδα ανταρτών με επικεφαλής τον Καπετάν Γιώτη, γνωστό μετέπειτα Χαρίλαο Φλωράκη, που ανέβαινε απ΄τη Μουσχοβόλα-Καρναβά-Καλατόρι σφυροκοπώντας την περιοχή και σε συνδυασμό με πυροβολισμούς που έριξαν οι Λαγκαδιώτες για να τους σταματήσουν, ο άτυχος Γρηγόρης σκοτώθηκε κατάραχα Καλατόρι-Ρτσί.
Γραμμένος Βασίλειος του Γεωργίου.1872-1948. Ετών 76.
Ο Βασίλειος απ’ τη γενιά των Γραμμεναίων [αδελφός του Νικολάκη και του Χρυσόστομου (Σιώμου) Γραμμένου]. Παντρεύτηκε στο Κατούσι και είχε παιδιά τον Γιωργούλη, Νικόλα και Ηλία. Τον πήραν μαζί τους οι αντάρτες την ίδια μέρα που πήραν και τον συνομήλικο και συμπέθερό του Κώστα Κωφό. Αιτία πιθανόν να ήταν οι αντιθέσεις του γιού του Γιωργούλη με αντάρτες σε χωριά των Τρικάλων. Εκτελέσθηκε κι αυτός στην διαδρομή Καρακίτσιο Κατουσίου Ανθηρού προς χωριά των Τρικάλων.
Κωφός Κωνσταντίνος του Νικολάου (Νικολού).1872-1948. Ετών 76.
Ο Κώστας ήταν ο πατέρας του Μήτρου (Μονοπώλη), Γιάννη (Σαλαηάννη), Αλκιβιάδη (Αλκή), Βασίλη, Φώτη, Ηλία και Ξενοφώντα και μιας κόρης της Ασημούλας την οποία πάντρεψε με τον αξιωματικό του στρατού Γεώργιο Λιάππη από το Λιάσκοβο.
Ήταν Ανθηριώτης σχετικά πλούσιος με αρκετή περιουσία και στη δούλεψή του εργαζόταν και άλλοι Ανθηριώτες. Έμεινε στον συνοικισμό Κούκο. Από εκεί πέρασε ομάδα αριστερών ανταρτών και αφού φόρτωσαν αρκετά τρόφιμα καλαμπόκι, φασόλια, τυριά, του πήραν και το σύνολο του κοπαδιού (γιδοπρόβατα). Η περίπτωση ήταν μοναδική και όχι συνηθισμένη. Αρχικά τον ίδιο δεν τον πείραξαν. Ο ίδιος έφτασε στην πλατεία του Ανθηρού και τους περίμενε να περάσουν. Ίσως να ζήτησε βοήθεια και από κάποιους Ανθηριώτες. Όταν έφτασαν εκεί οι αντάρτες του υποσχέθηκαν ότι αν τους βοηθούσε μέχρι παραπάνω προς το Κατούσι (γιατί είχαν αρκετά άλλα ζώα) θα του επέστρεφαν τα δικά του. Λέγεται ότι στην πλατεία του Ανθηρού ότι σε ερώτηση ενός αντάρτη πως βλέπει τον αγώνα, τους απάντησε ότι ‘’όσο ίσκιο πιάνει η κλίτσα που κρατώ στο χέρι μου τόσο προκοπή θα κάνετε’’. Στη συνέχεια όμως δεν τον άφησαν ποτέ και οδεύοντας προς Καρακίτσιο Κατουσίου τον εκτέλεσαν. (Κατά τον εγγονό του Γρηγόρη Δ. Κωφό η εκτέλεση έγινε με τσεκούρι κοντά στο Περτούλι Τρικάλων). Οι λόγοι της σκληρής συμπεριφοράς δεν είναι γνωστοί. Ο Κώστας Κωφός πέραν από το ότι ήταν ένας φανερός ‘’βασιλόφρων’’, εκείνη την εποχή υπηρετούσαν στο στρατό τρεις από τους γιούς του και ο γαμπρός του αξιωματικός του στρατού και αυτό ίσως να συνετέλεσε σ’ αυτό το γεγονός.
Ντρισμπιώτης Νικόλαος του Ηλία. ….-1948.
Ο Νίκος ήταν το μοναδικό παιδί του μπάρμπα Λία απ’ την πρώτη γυναίκα του (είχε παντρευτεί τρείς φορές) που ήταν η Αικατερίνη του Γιάννη Κοθώνα. Ο Νίκος παντρεύτηκε την Λαμπρινή Κωστούλα Ζαρούλα αλλά δεν είχε παιδιά.
Μιλαδέλφια του ήταν ο μακαρίτης Κώτσιος και η Βασίλω που πέθανε μικρή (από τη δεύτερη σύζυγο) και τα εν ζωή σήμερα Τάκης με την Στέλλα (από την Τρίτη σύζυγο). Σκοτώθηκε κοντά στο Μοναστήρι Κατουσίου όταν ομάδα του στρατού που επιχειρούσε στο Ανθηρό τον θεώρησε αντάρτη αφού δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά τους και κινούμενος μέσα στην πυκνή βλάστηση. Ήταν άνθρωπος χαμηλών τόνων-αθώος και από τον φόβο του δεν παραδόθηκε.
Αρχιμανδρίτης Θωμάς του Ιωάννη. 12/02/1910-1945.
Ήταν αδελφός της Αναστασίας συζ. Βάϊου Κωφού, του Πέτρου και του μοναδικού επί χρόνια κομμουνιστή στο Ανθηρό (μία ψήφος) Θύμιου Αρχιμανδρίτη. Ήταν στην ηγετική ομάδα του Άρη Βελουχιώτη και σκοτώθηκε μαζί του στη Μεσούντα Άρτας.
Καναβός Θωμάς του Ηλία. …… -1947.
Ήταν γιός του Ηλία Καναβού ή Θεοδωράκη του Λάμπρου και αδελφός του Κων/νου Καναβού ή Γιάννη (ή Ντέτση) απ’ τα Βαρκά και της Γιαννούλας του Στύλιου Μπαλατσούκα. Αριστερός κατηγορήθηκε και συνελήφθηκε απ΄ το στρατό. Πέρασε στρατοδικείο στη Λάρισα και καταδικάσθηκε (για τις ιδέες του) σε θάνατο και στη συνέχεια εκτελέσθηκε σε ηλικία περίπου 22 ετών στο Μεζούρλο Λάρισας (τόπος εκτέλεσης ακόμη 400 και πλέον αριστερών ανταρτών από τα έκτακτα στρατοδικεία).
Μερεντίτης Ανδρέας του Δημητρίου (του Μήτρου).1925-1947 περίπου.
Ο Μήτρος Μερεντίτης ήταν αδελφός του Ηλία Μερεντίτη δηλαδή του πατέρα του Δήμου και του Λάζαρου. Ο Ανδρέας Μερεντίτης σκοτώθηκε από την δεξιά ομάδα Σούρλα στο νομό Λάρισας. [Κατά τη Σοφία Τιμ. Καναβού - Γραμμένου 94 ετών εν ζωή σήμερα, ο Ανδρέας Μερεντίτης (συνομήλικός της) την απελευθέρωσε (είχε συλληφθεί μαζί με το θείο της Χρυσόστομο -Σιώμο Γραμμένο) δίνοντάς της ειδικό σημείωμα, όταν την βρήκε πάνω στον Αηλιά Ανθηρού με άλλα άτομα που είχαν συλληφθεί (όμηροι) από ομάδα ανταρτών. Ήταν και η τελευταία μέρα του Ανδρέα στο Ανθηρό αφού στη συνέχεια ακολουθώντας το δημοκρατικό στρατό δεν επέστρεψε ποτέ].
Κωτής (ή Κουτής)Ηλίας του Αναστασίου (Τάσιου) (1923-1948 περίπου).
Πρόκειται για τον γιό του Τάσιου Κωτή (Θοδωράκη) και αδελφό του μακαρίτη Γιωργούλη (γραμματέα Ανθηρού), Νικόλα και Δημήτρως συζ. Γεωργίου Κραμποκούκη. Κατά τον ξάδελφό του Ηλία Παπαδόπουλο (Τασιούλα) ο Ηλίας Κωτής ως στρατιώτης (πιθανόν να υπηρετούσε και ως στρατο-χωροφύλακας) έλαβε μέρος στις εκκαθαρίσεις από τους αντάρτες στην περιοχή του Ολύμπου. Αρρώστησε βαριά από κρυολόγημα και μετά από λίγο καιρό πέθανε σε ηλικία 25 ετών περίπου. Ίσως να είχε απολυθεί απ’ το στρατό και γιαυτό δεν αναφέρεται στα θύματα του στρατού.
Μαναός Θωμάς του Θεόδωρου.
Πρόκειται για τον αδελφό του Γιώργου Μαναού και πατέρα του Θωμά Μαναού, του συνταξιούχου πλέον δικηγόρου που κατοικεί στα Τρίκαλα, ο οποίος δεν γνώρισε τον πατέρα του αφού γεννήθηκε τρεις μήνες μετά το θάνατό του, γιαυτό έχει και το ίδιο όνομα. Ο Θωμάς υπηρετούσε ως Υπενωμοτάρχης στη Χωροφυλακή. Ενάμιση μήνα μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα τον Δεκέμβριο του 1944 γράφτηκε η πρώτη πράξη του ελληνικού εμφυλίου πολέμου. Στα λεγόμενα πλέον γνωστά ως ‘’ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ’’ (με χιλιάδες θύματα), στα πρώτα θύματα (4 Δεκεμβρίου 1944) ήταν και ο Ανθηριώτης Υπενωμοτάρχης Μαναός Θωμάς υπερασπιζόμενος το σύνταγμα Χωροφυλακής Μακρυγιάννη (δίπλα στην Ακρόπολη) από την επίθεση των αριστερών ανταρτών.
Κοταβές Νικόλαος του Σπύρου.
Τον Νίκο Κοταβέ πήραν μαζί τους ομάδα ανταρτών που πέρασαν απ’ το Ανθηρό την ίδια περίοδο που πήραν τον Κώστα Κωφό και τον Βασίλη Γραμμένο. Οι λόγοι δεν είναι γνωστοί. Ήταν άνθρωπος φτωχός και φιλήσυχος. Δεν επέστεψε ποτέ και χάθηκε στο πέρασμα του στα χωριά των Τρικάλων. Πρόκειται για τον πατέρα του Κώστα, του Δημοσθένη (Μήτσιο) και της Φωτεινής και αδελφό του Ηλία. Ο Κώστας Κοταβές (93 ετών σήμερα) είναι ο πατέρας της Μαρίας συζύγου Νίκου Κωφού (Μονοπώλη). Ο Δημοσθένης (Μήτσιος) ήταν ο πατέρας του Νίκου Κοταβέ συζύγου της Βερονίκης Γ. Παπαρούνα. Η Φωτεινή παντρεύτηκε τον Κώστα Ράπτη απ’ τα Κουμπουριανά και έμειναν στην ποταμιά Ανθηρού. Ο Ηλίας ήταν ο πατέρας του Φώτη και του Χρήστου Κοταβέ.
Τα ονόματα των περισσότερων βρίσκονται όπως σημειώσαμε στο μνημείο πεσόντων στην πλατεία του Ανθηρού.
Για άγνωστο λόγο όμως ανάμεσα τους δεν βρίσκουμε και δεν αναγράφονται τα παρακάτω ονόματα:
1. Καναβός Πέτρος του Σωτηρίου
2. Ντρισμπιώτης Νικόλαος του Ηλία
3. Αρχιμανδρίτης Θωμάς του Ιωάννη
4. Καναβός Θωμάς του Ηλία
5. Μερεντίτης Ανδρέας του Δημητρίου
6. Κωτής Ηλίας του Αναστασίου
7. Κοταβές Νικόλαος του Σπύρου
Έχω τη γνώμη ότι οι τοπικοί φορείς (Τοπική κοινότητα, Σύλλογοι κ.λπ.) θα πρέπει να μεριμνήσουν ώστε, έστω και σήμερα, να αποκατασταθεί η τάξη τόσο «τιμής ένεκεν» όσο και για την Ιστορία.
18/10/2018
ΝΙΚΟΣ ΑΛ. ΓΡΑΜΜΕΝΟΣ]
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΟΥ - Μ.Π.
1.- Ειδικότερα και συμπληρωματικά παραθέτω για τους Θωμά Αρχιμανδρίτη, Θωμά Καναβό και Ανδρέα Μερεντίτη τα παρακάτω, ήτοι:
Μη στρατεύσιμοι:
α) Θωμάς Αρχιμανδρίτης του Ιωάννη (Γιάννου Θύμιου) και της Σταυρούλας Ρίζου που γεννήθηκε το 1905 και είχε αδέρφια του τον Πέτρο, το Θύμιο, τον Ηλία, την Αναστασία συζ. Βάϊου Κωφού και την Αθανασία.
Υπήρξε ήρωας του Αλβανικού Έπους και μετά την κατοχή με τον αδερφό του Θύμιο ΕΛΑΣΙΤΕΣ κοντά στον ΑΡΗ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ (είναι γνωστή σε εμάς και την Ιστορία η συμμετοχή του Ανθηρού και της Αργιθέας στην Εθνική Αντίσταση με το Τμήμα του ΕΛΑΣ Δυτικής Θεσσαλίας υπό τον Μιλτιάδη Μπακογιάννη - Καπετάν Καραϊσκάκη) συμμετείχαν σε πλείστες μάχες αντίστασης κατά των Καταχτητών στη Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και Ήπειρο. Ακολούθησαν δε με τον αδερφό του Θύμιο τον ΑΡΗ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ τις τελευταίες μέρες στην καταδίωξή του στα Χωριά μας ως το τέλος του στο Φάγκο της Μεσιούντας, όπου ο Θωμάς Αρχιμανδρίτης στη συμπλοκή φονεύτηκε από τα πυρά των Εθνικοφρόνων Ομάδων στις 15-16.6.1945 πλησίον των νεκρών ΑΡΗ και ΤΖΑΒΕΛΑ, ενώ ο αδερφός του Θύμιος κατάφερε να διαφύγει, να συλληφθεί αργότερα, να καταδικασθεί από το Στρατοδικείο και να φυλακισθεί (περί αυτών μελέτες - εργασίες μου με το φίλο Δημοσιογράφο Ηλία Προβόπουλο δημοσιευμένες στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ το 1995 - 1997 καθώς και στο περιοδικό ΙΣΤΟΡΙΚΑ του Έθνους το 2009).
β) Καναβός Θωμάς του Ηλία.
Ο Θωμάς Καναβός ή Γιάννης γεννήθηκε στο Ανθηρό το 1923, ήταν γιος του Ηλία Καναβού ή Γιάννη (του Λάμπρου) και της Αικατερίνης (από Βαλκάνο Τρικάλων) με αδέρφια του τον Κωνσταντίνο (γνωστό μας και ως Ντέτση), τη Γιαννούλα συζ. Στυλιανού - Στύλιου Μπαλατσούκα και της Πανάγιως συζ. Ευάγγελου Στούμπου. Σπουδαγμένος και αριστερός στην ιδεολογία, μέλος του ΚΚΕ, συνελήφθη από το στρατό, πέρασε Στρατοδικείο με καταδίκη εις θάνατο και εκτελέσθηκε το 1947 στο Μεζούρλο της Λάρισας, αρνούμενος να συνεργασθεί προδίδοντας ιδεολογία και συντρόφους για να σώσει τη ζωή του. Σώζεται και είναι συγκινητικό το τελευταίο του γράμμα που απέστειλε στους γονείς του και τα αδέρφια του μετά την καταδίκη του και λίγο πριν την εκτέλεσή του.
γ) Μερεντίτης Ανδρέας του Δημητρίου (Μήτρου) και της Ευαγγελίας
Ο πατέρας του ήταν ο Δημήτριος (Μήτρος) Μερεντίτης και μητέρα του η Ευαγγελία Κωσταντούλα, ήταν δε αδερφός του Ηλία Μερεντίτη, γνωστού και ως Ηλία Αντρία, της Αργυρώς συζ. Αθανασίου Δαλιάνη, του Βασιλείου, της Κωσταντίας και της Ζωής.
Ο Αντρέας Μερεντίτης γεννήθηκε το 1925 και καθώς μολογούσαν οι παλιότεροι ήταν ένα παληκάρι, εκτελέσθηκε για την αριστερή του ιδεολογία και δράση του με το ΔΣΕ από την ομάδα του Σούρλα στα Χωριά των Φαρσάλων Ν. Λαρίσης το 1947.
Συγκεκριμένα και όπως μολόγησε (δίνοντας σε εμένα συνέντευξη) ο εγγονός του Ανδρέας Δαλιάνης, κάτοικος σήμερα Κυπαρισσίας, συνελήφθη με τον γαμπρό του επ’ αδερφή Αθανάσιο Δαλιάνη (από τη Σούρπη Αλμυρού Μαγνησίας και σύζυγος της Αργυρώς Μερεντίτη) και οδηγήθηκαν στο Α. Τ για ανακρίσεις.
Περατωθείσης της ανακρίσεως και ενώ είχε νυχτώσει τους άφησαν δήθεν ελεύθερους και φεύγοντας από το Α. Τ τους είχε στρατοκαρτερέσει μασκοφορεμένη η ομάδα του Σούρλα. Αντέδρασε ο Αθανάσιος Δαλιάνης και τον χτύπησαν πολλαπλά με τον υποκόπανο του όπλου στο κεφάλι αφήνοντάς τον αναίσθητο με την πεποίθηση ότι τον σκότωσαν και φεύγοντας πήραν μαζί τους τον Ανδρέα Μερεντίτη και τον αφάνισαν από τη ζωή σε άγνωστο μέρος. Ουδέποτε δε ανευρέθη η σωρός του.
Κατά τη Σοφία Δημητρίου και Ελένης Γραμμένου, χήρας Τιμ. Καναβού, αειμνήστου πλέον, εν ζωή και ετών 97 μου μίλησε και μου είπε και εμένα ότι ο Ανδρέας Μερεντίτης (συνομήλικός της) την απελευθέρωσε στον Αηλιά Ανθηρού δίνοντάς της ειδικό σημείωμα (είχαν συλληφθεί από αντάρτες με το θείο της Χρυσόστομο - Σιώμο Γραμμένο).
2.- Για την ιστορία αναφέρω πως στους παραπάνω Ανθηριώτες - θύματα του εμφυλίου δύναται να προστεθεί και ο αδερφός της μάνας μου Αικατερίνης Φωτίου Κουτή ή Καναβού συζ. Νικολάου Παπαδημητρίου ονόματι Ηλίας Κουτής του Φωτίου και της Ευαγγελής, που όντας χωροφύλακας στις επιχειρήσεις στην περιοχή του Ολύμπου, από τις κακουχίες ασθένησε και απαλλαγείς των καθηκόντων του ήρθε στο Ανθηρό, όπου μετά από 6μηνο απεβίωσε.Στη μνήμη του ο αδερφός του και μπάρμπας μου Βαγγέλης Κουτής έβγαλε το παιδί του Ηλία.
3.- Σε όσον αφορά την περίπτωση του Ηλία Τσιώνου του Περικλή, τον 1988 που πήγα στο Πολυνέρι - Κοθώνι Τρικάλων για την έρευνά μου για τον ΑΡΗ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ, εκεί μου μολόγησαν ο μπάρμπα Ηλίας Σωκρ. Καραούλης, ο παπα Θύμιος Βλαχοδήμος και ο Στέφος Μπικοράρος το πως και που σκοτώθηκε ο συγχωριανός μας (όσα αναφέρει παραπάνω ο Νίκος Γραμμένος). Είχα συνομιλήσει περί αυτού και με τον αείμνηστο μπάρμπα Κώτσιο Τσιώνο, που ήταν αδερφός του αδικοσκοτωμένου Ηλία Τσιώνου, ενημερώνοντάς τον όσα μου είχαν αφηγηθεί οι Πολυνερίτες. Κι αυτό όταν απλώναμε την υπόθεση της ομηρίας του και του βασανισμού του από τον ΑΡΗ για τα κρυμμένα όπλα των αξιωματικών του Ν. Ζέρβα που του τα είχε εμπιστευθεί ο μπάρμπα Σπύρος Καναβός - Κλάρας προς φύλαξη. (Έχω εις χείρας μου το χειρόγραφο του μπάρμπα Κώτσιου για την υπόθεση με τον ΑΡΗ - μου το παρέδωσε ο γιος του Ηλίας Τσιώνος).
Για να τιμήσει τον αδικοχαμένο αδελφό ο μπάρμπα Κώτσιος έδωσε στο πρώτο του παιδί το όνομα Ηλίας!!!
4.- Οι περιπτώσεις των Ανθηριωτών θυμάτων του εμφυλίου Θωμά Ιω. Αρχιμανδρίτη και Θωμά Ηλία Καναβού καθώς και των επιβιωσάντων Ευθυμίου Ιω. Αρχιμανδρίτη και Δημητρίου Θεοδωράκη του Χρήστου, με τις δικές τους περιπέτειες, με απασχόλησαν στο παρελθόν και θα επανέλθω ειδικότερα.
5.- Όσοι αναγνώστες Ανθηριώτισσες και Ανθηριώτες έχουν επί πλέον στοιχεία ή διαφορετική γνώση για τους παραπάνω συγχωριανούς μας - θύματα του εμφυλίου πολέμου μπορούν να αναφερθούν με παρέμβασή τους εδώ ή να τα θέσουν υπόψη στο Νίκο Γραμμένο και σε εμένα ώστε να βελτιώσουμε την ιστορική μας έρευνα. Όπως επίσης τυχόν φωτογραφίες των συγχωριανών μας που έχασαν τη ζωή τους.
Η ιστορία είναι γεγραμμένη και δεν λησμονείται από τις οικογένειες και τους απογόνους των θυμάτων και των παθόντων ένθεν και εκείθεν των δύο πλευρών.
Εμείς οι νεότεροι Ανθηριώτες δεν απομένει παρά να σταθούμε ενωτικά και μακριά από τα πάθη του εμφυλίου, δίχως πρόθεση αναμόχλευσης και να προβούμε σε πράξη αποκατάστασης των ψυχών των θυμάτων αυτών.
Μα θα μου πει κάποιος: τότε γιατί τα γράφεις;
Ιστορικές είναι οι αναφορές μου και μόνο και κατά την ταπεινή μου γνώμη για να μένουν πίσω τα γεγονότα αυτά για παραδειγματισμό. Όποιος θέλει να καταλάβει, καταλαβαίνει.
Κλείνω με το Ποίημά μου ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ (ποιητική συλλογή Οδός Αργιθέας - Οδός Ανθηρού, έκδοση Αθήνα 2006 - σελίς 83)
ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ
Ελληνικέ Λαέ,
<<Ενότητα>>
σε πείσμα των πολεμοχαρών τυράννων της Γης.
Καιροφυλακτούν οι άτιμοι για να πλουτίζουν
με το δικό μας αίμα,
με το αίμα των Λαών.
Το νου μας λοιπόν.
Φεβρ. 2000
Μενέλαος Νικ. Παπαδημητρίου
    |
