- Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη του 1973 (από την Τετάρτη 14 έως και Σάββατο 17) - προηγηθέντων βέβαια των γεγονότων της εξέγερσης της Νομικής το Φεβρουάριο του 1973, για όσους από εμάς τα ζήσαμε από μέσα (ήμουν φοιτητής της Νομικής Αθηνών), έχουν εντυπωθεί βαθιά στην ψυχή μας και στη μνήμη μας και είναι ακόμα ζωντανές, τα δε μηνύματα πάντα επίκαιρα!!!
Περί αυτών - με τα θύματα (νεκρούς και τραυματίες) της εξέγερσης να δικαιούνται την πρώτη θέση στη μνήμη μας - έχει γίνει η δίκη, έχουν γραφτεί χιλιάδες άρθρα, πλείστα βιβλία, έχουν γίνει πάμπολλες εκπομπές, έχει γραφτεί η ιστορία και δεν επανέρχομαι με την παρέμβασή μου αυτή ει μη μόνο για να παρουσιάσω ένα κειμήλιο, ένα εργαλείο δακρύων που χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται από τις Αστυνομικές Δυνάμεις, ένα δακρυγόνο που εκτοξεύθηκε εναντίον μας και δεν ανεφλέγη, το έχω δε στην κατοχή μου ως ανάμνηση, ως κειμήλιο από τις ημέρες αυτές και το φέρνω στο φως 44 ολόκληρα χρόνια μετά.
Έναυσμα για την παρουσίαση του κειμηλίου αυτού ήταν η έρευνα του συμπατριώτη μας (από το Καταφύλλι Αργιθέας) και Διευθυντή του έγκριτου ιστότοπου Katafylli.gr Κώστα Πάνου ΤΣΙΑΚΑΛΟΥ για Αργιθεάτες που έλαβαν μέρος στα γεγονότα και συνέντευξη που ζήτησε και πήρε από τον Πολιτικό Μηχανικό ΚΩΣΤΑ Αναστασίου ΚΩΤΗ (φοιτητή τότε της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ) και από εμένα στις 26/8/ 2017 στην οικία του Κώστα ΚΩΤΗ στην Μεταμόρφωση (Κατούσι) Ανθηρού.
Εκεί και κατά τη διάρκεια της συνέντευξης πρωτοφανέρωσα το κειμήλιο αυτό που σημειώνω πως το έψαχνα αγωνιωδώς επί εξάμηνο στα υπάρχοντά μου να το ανεύρω.
Το συγκεκριμένο δακρυγόνο είναι από την ημέρα της 16 Νοεμβρίου 1973 όταν μεγάλες αστυνομικές δυνάμεις επιτέθηκαν εναντίον μας έξω από το Πολυτεχνείο με δακρυγόνα, γκλόμπς και σφαίρες ντουμ-ντουμ. Στήσαμε οδοφράγματα και με ξύλα από γύρω οικοδομές ανάψαμε φωτιές βάζοντας και βρεγμένα μαντήλια και βαζελίνη στα μάτια για να εξουδετερώσουμε τα δακρυγόνα που μας έφερναν δάκρυα και μας έκαιγαν στο πρόσωπο και στο λαιμό με την αναπνοή να ελαττούται.
Το κυνηγητό ήταν διαρκές και ανηλέητο…
Αναγκασθήκαμε πολλοί από το πλήθος να οπισθοχωρήσουμε από τη γωνία Στουρνάρη και Πατησίων προς Ομόνοια.
Οι Αστυνομικές δυνάμεις μας καταδίωκαν και μας βομβάρδιζαν με δακρυγόνα.
Ένα από αυτά ήταν και το συγκεκριμένο που χτυπώντας στο οδόστρωμα σύρθηκε προς το μέρος μου. Δίχως να σκεφτώ το άρπαξα για να το εκσφενδονίσω προς τις δυνάμεις καταδίωξης.
Πλην όμως έφταναν οι δυνάμεις της Αστυνομίας σε απόσταση αναπνοής και δυνάμωσα το τρέξιμό μου για να ξεφύγω τη σύλληψη ή ό,τι άλλο θα μου επεφύλασσε εκείνη η στιγμή….
Το δακρυγόνο έμεινε στα χέρια μου και ευτυχώς για εμένα που δεν ανεφλέγη.
Το έκρυψα κάτω από το μπουφάν και με κομμένη την ανάσα έφτασα στην οδό Δώρου - Πλατεία Ομονοίας, στην ψησταριά του Γ. Φασογιάννη (εκεί εργαζόταν ο αδερφός μου Δημήτρης Παπαδημητρίου αλλά και μερικές φορές έκανα και εγώ μεροκάματα).
Κατέβηκα και κρύφτηκα στο υπόγειο.
Εκεί με βρήκε ο μάστορας των κρεάτων (αείμνηστος σήμερα) μπάρμπα Γιάννης Μίγκας από την Αγία Μονή Τρικάλων και για λίγο με έβαλε μέσα στο ψυγείο…..
Όμως το νεανικό σφρίγος δεν με κρατούσε.
Βγήκα, έκρυψα το δακρυγόνο μέσα σε έναν απορροφητήρα, ξεπλύθηκα, ήπια νερό και ξαναβγήκα στα γεγονότα.
Συναντήθηκα με τους συμφοιτητές μου Κώστα Αρ.Τσούτσια από τα Φιλιατρά Μεσσηνίας και Βίκυ Γρηγοράτου.
Νέα κυνηγητά, πολλές ρίψεις δακρυγόνων, πλαστικές και πραγματικές σφαίρες και για να προφυλαχτούμε << με ε ώπ - ε ώπ>> λυγίσαμε μια στάση του τρόλεϋ επί της Πατησίων μπροστά από το Πολυτεχνείο και ταμπουρωθήκαμε πίσω της.
Ο κλοιός έσφιγγε, η κατάσταση αποπνικτική.
Κάποια στιγμή η συμφοιτήτρια Βίκυ Γρηγοράτου από τα δακρυγόνα ένοιωσε λιποθυμία και την πήραμε με τον Κώστα Τσούτσια σχεδόν στον ώμο και εν συνεχεία εγώ τη συνόδεψα ως το σπίτι της στην οδό Αιγίνης (αν θυμάμαι καλά) όπου την παρέλαβε η μητέρα της.
Μου ζήτησαν εκεί να μείνω, αλλά που εγώ. Γύρισα πίσω σε μια πραγματική κόλαση.
Η οικογένειά μου δεν γνώριζε που βρίσκομαι.
Στο σπίτι της αδερφής μου Αργυρώς Παπαδημητρίου - Μπαλάνου (Αλκαμένους 80 - Πλ. Αττικής) έμενε τότε και η ασθενούσα μητέρα μου Αικατερίνη.
Γυρίζοντας από το σπίτι της Βίκυς στην Κυψέλη προς το χώρο του Πολυτεχνείου, γνώριζα άριστα την περιοχή, βρήκα πως είχαν καταφτάσει τα άρματα και στρατός…
Οι έγκλειστοι στο Πολυτεχνείο φώναζαν συνθήματα και μεταξύ άλλων προς τους στρατιώτες << Είσαστε αδέρφια μας>>.
Όταν οι ερπύστριες του άρματος στρίγγλισαν στην άσφαλτο και κίνησε για την πόρτα ήμουν σε θάμνους στην καφετέρια -εστιατόριο μέσα στον κήπο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και άκουγα τον Εθνικό Ύμνο!!!
Εκεί το πήρα απόφαση να φύγω για να ξεφύγω και με ελιγμούς έφτασα στην Πλατεία Αμερικής και από εκεί κατά τις 4.30 το πρωΐ του Σαββάτου έφτασα στην αδερφή μου Αργύρω στην οδό Αλκαμένους όπου με αγκάλιασαν, με φίλησαν - η δε Μάνα μου με έσφιγγε στην αγκαλιά της και με εκλιπαρούσε να μην φύγω (είχε περάσει εκείνη δύσκολα χρόνια στον εμφύλιο και γνώριζε καλύτερα από τέτοιες καταστάσεις).
Της είπα: <Μάνα σε αγαπώ, αγαπώ και τα αδέρφια μου αλλά και εκείνοι εκεί έξω αυτή την ώρα είναι αδέρφια μου>.
Τους φίλησα και έφυγα μέσα σε κλάματα και ιδιαίτερη συγκίνηση.
Κατευθύνθηκα προς Πλατεία Βικτωρίας, αλλά διαπιστώνοντας το αδιαπέραστο και το επικίνδυνο από τις δυνάμεις επέμβασης (Αστυνομία και Στρατός) γύρισα πίσω και πήγα στο σπίτι του συμφοιτητή και φίλου Κώστα Τσούτσια (από τα Φιλιατρά Μεσσηνίας) - στην οδό Σηλυβρίας 8-10 και Λιοσίων, μετά την Πλατεία Αττικής - όπου για 2-3 μέρες μείναμε κρυμμένοι.
Τι να θυμηθώ και τι να πρωτογράψω…
Περιληπτικά αναφέρω πως ενώ απέφυγα τη σύλληψη στα γεγονότα του Πολυτεχνείου δεν την απέφυγα στις 25 Νοεμβρίου 1973, όταν ο Δ. Ιωαννίδης ανέτρεψε τον Γ. Παπαδόπουλο.
Κατά τις 11 η ώρα της ημέρας αυτής, φεύγοντας από την ψησταριά του Γ. Φασογιάννη (οδός Δώρου - Ομόνοια) για το σπίτι, στη συμβολή των οδών Δώρου και Σατωβριάνδου έναντι της ψησταριάς ΤΑΫΓΕΤΟΣ, ίσως λόγω γενειάδας και ενδυμασίας ή άλλως πως δεν γνωρίζω 2 αστυνομικοί - δίχως να τους καταλάβω - με συνέλαβαν και με οδήγησαν στην οδό Γ΄ Σεπτεμβρίου & Βεραντζέρου όπου ήταν το Αρχηγείο της Αστυνομίας (Υπουργείο Δημ. Τάξης;).
Εκεί στα όρθια με ανέκρινε προσωρινά ένας Υπαστυνόμος και όταν άκουσε πως είμαι φοιτητής της Νομικής με εξύβρισε σκαιότατα και μου είπε πως δε με γέννησε μάνα… κ.λπ. που δεν γράφονται (δείχνοντάς μου μια γρατζουνιά που είχε στην παλάμη του και λέγοντάς μου: το βλέπεις αυτό, είναι από εσάς τα κωλόπαιδα). Έδωσε δε εντολή στους κατωτέρους και με μετέφεραν στο Δ΄ Αστυνομικό Τμήμα στον οδό Σωκράτους για τα περαιτέρω.
Φτάνοντας στο Δ΄ Αστυνομικό Τμήμα με παρέδωσαν. Εκεί ήταν στοιβαγμένοι σε μια μικρή αίθουσα ως απέξω στη σκάλα καμιά 20αριά και ήμουν ο τελευταίος.
Για καλή μου τύχη εμφανίσθηκε ο Αρχιφύλακας (αείμνηστος από το 1986) Αντώνης ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΗΣ και βλέποντάς με σε στενοχώρια και κακό χάλι με ρώτησε: Τι ζητάς εσύ εδώ;
Του εξήγησα τι ακριβώς συνέβη με τη σύλληψή μου και ρωτώντας με αν είχα κάποια εμπλοκή τη μέρα αυτή του απήντησα όχι. Και ήταν η αλήθεια.
Ο Αντώνης Πενταγιώτης με γνώριζε από την ψησταριά όπου ερχόταν και τον σέρβιρα, γνώριζε και τη φοιτητική μου ιδιότητα και δράση και την βιοπάλη μου και έβαλε πλάτη στη δύσκολη αυτή στιγμή - μεγάλη ψυχή και ανθρωπιά - ρισκάροντας και τον εαυτό του.
Και έτσι αφού με ανέκριναν, βέβαια με την παρέμβασή του - ενημέρωση προς τους ανακρίνοντες, με άφησαν ελεύθερο.
Αν με κρατούσαν το σίγουρο ήταν πως μάλλον θα περνούσα και εγώ την πόρτα της ΕΣΑ και το μέλλον αβέβαιο.
Τα χρόνια πέρασαν και το 2015, αν ενθυμούμαι καλώς, ως Νομικός Σύμβουλος που είμαι στο Δήμο Φιλαδέλφειας-Χαλκηδόνος είδα σε ένα υπηρεσιακό έγγραφο της Τροχαίας Ν. Ιωνίας να υπογράφει ως Διοικητής ο Ιωάννης Α. Πενταγιώτης.
Το συνδύασα, βρήκα το τηλέφωνο του κ. Διοικητή και όταν με διαβεβαίωσε πως είναι γιός του αείμνηστου Αντώνη Πενταγιώτη του είπα περιληπτικά πως χρωστάω στον πατέρα του.
Πήγα στο γραφείο του, με καλοδέχθηκε και του εξιστόρησα τα συμβάντα.
Ιδιαίτερα συγκινητική στιγμή και για εκείνον και για εμένα.
Πέραν τούτων νιώθω υποχρέωση για την ιστορία να αναφέρω, εξ όσων εγώ έζησα και γνωρίζω, πως συμπατριώτες Αργιθεάτες που έλαβαν μέρος στην εξέγερση του Πολυτεχνείου ήσαν οι Χωριανοί μου (Ανθηριώτες) Κώστας Αναστασίου Κωτής, Κώστας Δημοσθένη Καναβός (φοιτητής του Μικρού Πολυτεχνείου), Κώστας Δήμου Γούλας και Ντίνος (Κων/νος) Σπυρίδωνα Μπαλάνος(συνελήφθη μετά τα γεγονότα και οδηγήθηκε στην Ασφάλεια Προαστείων στον Περισσό) καθώς και οι Κωστής Νικ. Τσιάκαλος (δημοσιογράφος - ποιητής, από το Καταφύλλι), Δημήτριος Πέτρου Γρίβας (φιλόλογος, από το Λεοντίτο), Δημήτριος Νικ. Οικονόμου (συμφοιτητής μου από Βραγκιανά), Γιώργος Νικ. Κουτσιμπογεώργος ( Φοιτητής Φ/Μαθηματικής Σχολής από Πετρωτό), Σωτήριος Γούλας (Φοιτητής Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ από Ελληνικά) και ΔΗΜΟΣ ΜΠΑΜΠΑΤΣΙΚΟΣ από το Αργύρι (μαθητής που τραυματίσθηκε από σφαίρα και περί του τραυματισμού του γνωρίζουν οι αυτόπτες μάρτυρες Κωστής Τσιάκαλος και Δημήτρης Γρίβας που τον κουβάλησαν σε κλινική). Πιθανόν να είναι και άλλοι που δεν γνωρίζω.
Σε όσον αφορά τα δακρυγόνα και την πάγκοινα γνωστή χρήση τους παγκόσμια από τις αστυνομικές ή άλλες δυνάμεις για τον έλεγχο των διαδηλώσεων - εξεγέρσεων καθώς και την επικινδυνότητά τους που και αυτή είναι γνωστή αφού είναι χημικά αέρια που, πέρα από τα δάκρυα, προσβάλλουν το αναπνευστικό σύστημα και επέκεινα και την λειτουργία της καρδιάς εφόσον κάποιος έχει καρδιολογικά προβλήματα, πίεση κ.λπ. το ερώτημα είναι γιατί χρησιμοποιούνται.
Είναι ένα τεράστιο ζήτημα που δεν μπορεί εδώ να αναλυθεί διεξοδικά.
Υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις. Αυτές των εργοστασίων παραγωγής των που θέλουν να πωλούν (συμφωνούν με αυτές Κυβερνήσεις Κρατών), των εκάστοτε Ελληνικών Κυβερνήσεων και Αστυνομικών Αρχών για χρήση τους για καταστολή διαδηλώσεων, υπό ορισμένους βέβαια κανόνες και περιορισμούς που επάνω στη βράση των γεγονότων είναι αμφίβολο αν τηρούνται. Στην έννοια της Δημόσιας Τάξης και ασφάλειας δεν μπορεί να μην νοούνται και η προστασία της υγείας και ζωής όλων μας - πολιτών και αστυνομικών.
Η χρήση τους εγείρει και σημαντικά νομικά ζητήματα, θεωρείται παράνομη και χαρακτηρίζεται ως παθητική αντίσταση κατά της αρχής. Αν όμως για παράδειγμα κλωτσήσει κάποιος ή ρίξει πίσω προς τους αστυνομικούς το δακρυγόνο (όπως εγώ σκέφτηκα να επιχειρήσω την στιγμή εκείνη) τότε θα κατηγορηθεί για ενεργητική αντίσταση κατά της αρχής και ό,τι άλλο ήθελε χαρακτηρίσει ο Εισαγγελέας - ανάλογα των περιστάσεων.
Όπως προκύπτει από την πηγή: Νεκροί του Πολυτεχνείου - Βικιπαίδεια https://el.wikipedia.org/wiki/Νεκροί_του_Πολυτεχνείου μεταξύ των νεκρών του Πολυτεχνείου - συνεπεία και των δακρυγόνων - είναι και οι παρακάτω:
Σωκράτης Μιχαήλ, 57 ετών, εμπειρογνώμων ασφαλιστικής εταιρείας, κάτοικος Περιστερίου Αττικής. Στις 16.11.1973, μεταξύ 21:00 και 22:30, ενώ βρισκόταν μεταξύ των οδών Μπουμπουλίνας και Σόλωνος, προσβλήθηκε από δακρυγόνα αέρια που έριχνε η Αστυνομία κατά των διαδηλωτών, με αποτέλεσμα να υποστεί απόφραξη της αριστεράς στεφανιαίας. Μεταφέρθηκε ημιθανής στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ.(F Σεπτεμβρίου), όπου και πέθανε.
Δημήτριος Κυριακόπουλος του Αντωνίου, 35 ετών, οικοδόμος, από τα Καλάβρυτα, κάτοικος Περιστερίου Αττικής. Κατά τις βράδυνες ώρες της 16.11.1973 ενώ βρισκόταν στην περιοχή του Πολυτεχνείου, προσβλήθηκε από δακρυγόνα αέρια και στη συνέχεια κτυπήθηκε από αστυνομικούς με συμπαγείς ράβδους, συνεπεία των οποίων πέθανε, από οξεία ρήξη αορτής, τρεις ημέρες αργότερα, στις 19.11.1973, ενώ μεταφερόταν στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ.
Δημήτριος Παπαϊωάννου, 60 ετών, διευθυντής ταμείου αλευροβιομηχάνων, κάτοικος Αριστομένους 105, Αθήνα. Γύρω στις 11.30 της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην πλατεία Ομονοίας, προσβλήθηκε από δακρυγόνα αέρια που έριχνε η Αστυνομία. Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ., όπου διαπιστώθηκε ο θάνατος του, συνεπεία εμφράγματος.
Κατά την ταπεινή μου άποψη και εφόσον οι Κυβερνήσεις το επιθυμούν μπορεί να μελετήσουν και να εφαρμόζουν άλλους τρόπους πρόληψης και όχι να μας βομβαρδίζουν με αμέτρητα δακρυγόνα - υπαίτιους και αναίτιους - που για μέρες στον κέντρο της Αθήνας έχουν τις βλαβερές συνέπειες στους κατοίκους της κάθε φορά που γίνονται διαδηλώσεις ή συμβαίνουν ακραία κατά την Κρατική εξουσία έκτροπα.
Σε όσον αφορά τα ΟΡΑΜΑΤΑ και τα ΙΔΑΝΙΚΑ της γενιάς της Νομικής και του Πολυτεχνείου είναι διαχρονικά και πάντα επίκαιρα και, ανεξάρτητα όσων επένδυσαν σε αυτά προσωπικά (ευτυχώς όχι όλοι) για να ανελιχθούν και προσπορισθούν ίδιο όφελος - οικονομικό και πολιτικό - οικειοποιούμενοι τους αγώνες αλλά και εκείνων που με τις τακτικές τους και συμπεριφορές τους με άδικες και παράνομες πράξεις τα μετέπειτα χρόνια αμαύρωσαν την εικόνα και φτάσαμε στο σημείο να μην μπορούμε όσοι και από όποιες ιδεολογίες συμετέσχαμε να περάσουμε και να αποτίσουμε φόρο τιμής αφήνοντας ένα λουλούδι- πρέπει να μένουν σταθερά παραδείγματα στις νεότερες γενιές και ιδίως στους φοιτητές, να τα ενστερνίζονται και να τα υπερασπίζονται, περιφρουρώντας τους αγώνες τους, τις πορείες τους και τις Σχολές τους.
Ειδικά τα συνθήματα και οι αγώνες για τα δικαιώματα στη μόρφωση, στην εργασία και για Εθνική Ανεξαρτησία και Δημοκρατία [«Οι φοιτητές δεν βολεύονται, βουλεύονται», «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία»], αυτά να είναι σε σταθερή πρόταξη!!!
